MonitAir: een slimme zelftest om de impact van longaanvallen te verminderen

Erik Bischoff
Kaderhuisarts Astma en COPD,
Senioronderzoeker afdeling Eerstelijnsgeneeskunde, Radboudumc
Medisch Adviseur MonitAir

Introductie:

De aandacht voor het voorkomen en tijdig behandelen van longaanvallen (voorheen exacerbaties genoemd) bij COPD is de laatste jaren fors toegenomen. En dat is niet voor niets. Nederland telt ongeveer 600.000 mensen met COPD. Ongeveer een kwart van deze mensen bezoekt een of meerdere malen per jaar de huisarts vanwege een verergering van luchtwegklachten. Jaarlijks belandt ongeveer een op de vijf door een longaanval in het ziekenhuis [1]. Meer dan 50% van alle COPD gerelateerde zorgkosten is een gevolg is van ziekenhuisopnames door longaanvallen. De impact van een longaanval op de ziektelast en ziekteprogressie is enorm.

Wetenschappelijke studies laten zien dat vroegtijdige herkenning en snelle actie de ernst en de duur van de longaanval verminderen, de kwaliteit van leven verbeteren, complicaties voorkomen en zorgkosten verminderen [2]. De Zorgstandaard COPD van de Long Alliantie Nederland [3] en de NHG-Standaard COPD [4] adviseren dan ook het gebruik van een papieren longaanval actieplan bij het herkennen van klachtenverergering en het nemen van actie. Onderzoek laat echter zien dat patiënten hun actieplan niet goed gebruiken; de instructies niet juist of helemaal niet opgevolgd [5]. Patiënten vinden dat het papier te weinig ondersteunt. Bovendien hebben zij het plan niet altijd paraat. Patiënten geven de voorkeur aan eenvoudige digitale ondersteuning die beter rekening houdt met hun persoonlijke situatie.

Ontstaan van MonitAir:

Om mensen met COPD optimaal te ondersteunen bij een longaanval ontwikkelden wij MonitAir, een slimme zelftest die als app eenvoudig is te gebruiken op de smartphone of tablet. MonitAir kent twee unieke en innovatieve eigenschappen: 1. De app herkent de longaanval in een zeer vroeg stadium door gebruik te maken van vragen over (luchtweg)klachten in combinatie met “biofeedback” (longfunctie, zuurstofverzadiging en lichaamstemperatuur) en door te leren van eerdere longaanvallen; 2. De app geeft vervolgens direct een persoonlijk behandeladvies aan de patiënt zonder tussenkomst van een zorgverlener. Doordat de zelftest leert van eerdere longaanvallen wordt het geschatte risico en het behandeladvies maatwerk. Vanaf de eerste ontwikkelingen in 2010 hebben we als onderzoekers samengewerkt met patiënten van het Longfonds, artsen van het Radboudumc, wiskundigen van de Radboud Universiteit en het bedrijfsleven. De betrokkenheid van patiënten vanaf het begin bij het bedenken, het valideren en het testen maakt dat de zelftest voldoet aan de wensen van de eindgebruikers, d.w.z. digitaal, eenvoudig en persoonlijk.

Wetenschappelijke onderbouwing:

We volgen verschillende stappen bij de ontwikkeling van MonitAir. Allereerst bepaalden patiënten en artsen welke factoren een longaanval kenmerken. Vervolgens hebben we met behulp van kunstmatige intelligentie een wiskundig model ontwikkeld dat met deze factoren het risico op een longaanval kan voorspellen. De betrouwbaarheid van deze voorspelling hebben we geoptimaliseerd met eerder verzamelde gegevens van wetenschappelijke studies uit binnen- en buitenland én door samen met patiënten nieuwe gegevens van longaanvallen te verzamelen [6]. Het wiskundig voorspelmodel hebben we daarna gekoppeld aan behandeladviezen die zijn bedacht door huisartsen, longartsen, verpleegkundigen en psychologen. De adviezen hebben betrekking op het ophogen van de luchtwegmedicatie, contact opnemen met de zorgverlener, energie besparen, ademhalingsoefeningen en het starten van prednisolon en/of antibioticum, indien van toepassing. Zorgverleners kunnen de adviezen afstemmen op de persoonlijke situatie van de patiënt. We hebben vervolgens MonitAir gevalideerd. De betrouwbaarheid van voorspellingen en adviezen bleek erg hoog te zijn; de sensitiviteit is 97%, de specificiteit 66%, de positief voorspellende waarde 13% en de negatief voorspellende waarde 99% [7].Dit betekent dat de kans dat met MonitAir een longaanval wordt gemist uitermate klein is en dat MonitAir nagenoeg altijd een juist advies geeft ten tijde van een longaanval.

Recent hebben we een gerandomiseerd, gecontroleerd experiment afgerond waarin we bij een kleine groep mensen met COPD het gebruik van MonitAir gedurende 1 jaar vergeleken met een papieren actieplan. Patiënten vonden MonitAir erg waardevol en gaven de voorkeur aan MonitAir boven het papieren actieplan.

De ontwikkeling van MonitAir is tot stand gekomen dankzij subsidies van het Radboudumc, de technologiestichting STW, het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en een donatie van Boehringer Ingelheim. In 2017 won MonitAir een geldprijs van ZonMw tijdens de verkiezing van de Medische Inspirator publieksprijs.

Certificering:

MonitAir is CE gecertificeerd als een Medical Device Class 1 product.

Wetenschappelijke publicaties:

[1] Long Alliantie Nederland. Rapport Longziekten. Feiten en cijfers 2013.
[2] Lenferink A, Brusse-Keizer M, van der Valk PD, Frith PA, Zwerink M, Monninkhof EM, van der Palen J, Effing TW. Self-management interventions including action plans for exacerbations versus usual care in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Aug 4;8:CD011682.
[3] Long Alliantie Nederland. Zorgstandaard COPD. Amersfoort , juni 2013
[4] Snoeck-Stroband JB, Schermer TRJ, Van Schayck CP, Muris JW, Van der Molen T, In ’t Veen JCCM, Chavannes NH, Broekhuizen BDL, Barnhoorn MJM, Smeele I, Geijer RMM, Tuut MK. NHG Standaard COPD. Huisarts Wet 2015;58(4):198-211.
[5] Bischoff EW, Hamd DH, Sedeno M, Benedetti A, Schermer TR, Bernard S, Maltais F, Bourbeau J. Effects of written action plan adherence on COPD exacerbation recovery. Thorax. 2011 Jan;66(1):26-31.
[6] van der Heijden M, Lucas PJ, Lijnse B, Heijdra YF, Schermer TR. An autonomous mobile system for the management of COPD. J Biomed Inform. 2013 Jun;46(3):458-69
[7] Boer LM, van der Heijden M, van Kuijk NM, Lucas PJ, Vercoulen JH, Assendelft WJ, Bischoff EW, Schermer TR. Validation of ACCESS: an automated tool to support self-management of COPD exacerbations. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2018 Oct 10;13:3255-3267.